Aanbiedingsbrief

Aan: De leden van de raad van de gemeente CAPELLE AAN DEN IJSSEL

Datum: 10 november 2020

Betreft: Aanbiedingsbrief Najaarsnota 2020

Geachte dames en heren,

Hierbij bieden wij u ter vaststelling de Najaarsnota 2020 aan. Wij geven hierin verantwoording over de beleidsinhoudelijke ontwikkelingen en doen financiële wijzigingsvoorstellen voor de begroting. Een aantal thema's willen wij in het bijzonder onder de aandacht brengen. 

Ten eerste noemen wij de impact van de coronacrisis. Op het moment van schrijven bevinden wij ons in de "tweede golf" van de coronacrisis. Het aantal besmettingen met het coronavirus neemt toe. In totaal zijn er inmiddels meer dan 2.000 positieve besmettingen in onze gemeente geregistreerd, en zijn er 66 mensen overleden aan het coronavirus. Het kan dan ook niet anders dan dat wij in deze Najaarsnota 2020 veel aandacht besteden aan de impact van de coronacrisis. Per programma geven wij aan hoe onze activiteiten, of die van onze partners, geraakt worden. Ook doen we diverse wijzigingsvoorstellen voor de begroting , met name voor onvoorziene lasten die gemaakt zijn, of voor minder gerealiseerde baten. Op bijna alle programma's zijn wijzigingsvoorstellen te vinden, die gerelateerd zijn aan de coronacrisis. De grootste impact hebben de volgende onderdelen:

• Meerkosten afvalinzameling N 820 (bovenop nadeel N 122 reeds in VJN 2020); dit is het gevolg van dat mensen veel meer thuis zijn en gaan verbouwen; ook bij bouwmarkten zien we sinds maart elke maand 16 tot 39% meer omzet dan vorig jaar;
• Meerkosten GR Jeugdhulp N 662;
• Voorziening dubieuze debiteuren N 230;
• Minder dividend Irado N 220;
• Meerkosten en inkomstenderving Isala Theater N 175. 

Vanuit het kabinet krijgen we gelukkig compensatie, en wel V 1.955 in 2020 en V 646 in 2021. Zoals het er nu naar uitziet, is deze compensatie niet volledig toereikend voor de nadelen in onze begroting. De VNG is op dit moment in gesprek met het kabinet over aanvullende compensatie. In het hoofdstuk "Impact coronacrisis op budgetten" geven wij een overzicht van alle financiële mutaties. 

In de tweede plaats actualiseren wij de meerjarenbegroting, waarbij zich de situatie voordoet dat het saldo van baten en lasten zich negatiever ontwikkelt dan bij de Begroting 2021. Dit is het gevolg van wijzigingen waarbij wij het verstandig vinden om deze nu al wel in de begroting te verwerken. Het belangrijkste onderdeel hiervan betreft de onvermijdelijke volumestijging van de Wmo, als gevolg van vergrijzing en toenemende vraag naar Wmo-voorzieningen. Dit betreft een nadeel dat elk jaar met zo'n 4 ton oploopt tot 2,8 miljoen in het laatste jaar 2028. Zoals wij ook hebben gemeld bij de Begroting 2021, is er steeds meer protest van gemeenten tegen te weinig middelen voor Jeugdzorg en Wmo. Wij delen dat protest en kijken voor de benodigde extra inkomsten naar het kabinet. 

In de derde plaats benoemen wij het opnemen van een algemene taakstelling i.v.m. proces kadernota kerntaken. Deze taakstelling is gericht op de jaren 2024 t/m 2028. De achterliggende gedachte achter de taakstelling is dat steeds meer gemeenten de noodklok luiden over te weinig middelen die het kabinet ter beschikking stelt voor het uitvoeren van taken. In deze najaarsnota verhogen wij deze taakstelling in de eerder genoemde jaren. Inmiddels hebben wij als college een procesvoorstel voorgelegd aan de Raadswerkgroep SIR. Dit procesvoorstel is erop gericht om bij de Voorjaarsnota 2021 een herziene Kadernota kerntaken te laten vaststellen en te besluiten over de concrete invulling van de taakstelling. In het proces is voorgesteld om op verschillende momenten afstemming te hebben met en input te halen bij uw Raadswerkgroep SIR. Tevens zullen we in afstemming met uw werkgroep bepalen of burgerparticipatie hierbij gewenst is.

Tot slot hebben wij gelijktijdig met het procesvoorstel voor de kadernota kerntaken een concept set aan kaders voor de besteding van de nog te vormen reserve besteding verkoop Eneco-aandelen aan uw Raadswerkgroep SIR voorgelegd. Hierover gaan wij graag het gesprek aan. Uiterlijk bij de Voorjaarsnota 2021 zullen wij deze kaders door uw raad laten vaststellen.

1. Beleidsinhoudelijke ontwikkelingen

In ons coalitieakkoord 2018-2022 “Met het oog op morgen” staan onze ambities en plannen om te werken aan het heden en de toekomst van Capelle. Op de verschillende programma's zijn deze ambities en plannen ook terug te vinden. De doelenboom van de Begroting 2020 actualiseren wij dit jaar voor het eerst. Vanwege de bijzondere corona-omstandigheden hebben wij de Voorjaarsnota 2020 namelijk achterwege gelaten. Hieronder geven wij per aandachtsgebied een toelichting van de ontwikkelingen.

Hoe willen wij besturen?

• Wij gaan meedoen aan de City Deal "Een slimme stad, zo doe je dat". Naar verwachting tekenen we in december de overeenkomst.
• Wij nemen deel aan de Quickscan Lokale Democratie, een initiatief van het ministerie van BZK en de VNG.
• De impact van corona is zichtbaar in o.a.: verdubbeling aantal aanvragen voor inzage bouwarchief; overstappen op digitale vormen van (bewoners-)participatie; aanpassing facilitaire dienstverlening gemeentehuis en gemeentewerf, zoals schoonmaken. 

Onze zorg

• Vanaf half november is het nieuwe Huis van de Wijk aan de Linie in Oostgaarde geopend (wel afhankelijk van  coronamaatregelen). De verbouwing van de plint in de Purmerhoek tot Huiskamer van de Wijk vindt in de eerste helft van 2021 plaats.
• Binnenkort wordt de nieuwe website van het Servicepunt Mantelzorg in gebruik genomen. 
• Wij hebben een gezamenlijk Actieplan Veranderopgave Inburgering gesloten met de colleges van Zuidplas en Krimpen aan den IJssel. 
• Alle activiteiten uit het Actieplan Schulden aanpakken in Capelle zijn opgepakt. Vroegsignalering is ingeregeld, de Toegang is belegd bij Welzijn Capelle, er is een breder en ruimer aanbod van budgetbeheer beschikbaar en Welzijn Capelle heeft de opdracht nazorgcontracten af te sluiten met cliënten. Met vier bewindvoeringsorganisaties is een convenant gesloten. Na een pilotfase wordt het aantal bewindvoeringsorganisaties uitgebreid. De uitvoering van schuldsanering is in voorbereiding.
• Het aantal bijstandscliënten bevond zich begin 2020 op het laagste niveau sinds 5 jaar. Als gevolg van de coronacrisis stijgt het bestand weer. 
• De impact corona is zichtbaar in o.a.: uitvoering van opgaveteams is gestagneerd; meerkosten Welzijn Capelle, Promen en Capelle Werkt; meer inzet ouderencoach; meer voorlichting over inkomensondersteunende regelingen; meer bellen i.p.v. huisbezoeken bij schuldhulpverlening. 

Onderwijs, sport, cultuur en vrije tijd

• Wij hebben het lokaal sportakkoord vastgesteld en de uitvoering in september 2020 van start gegaan. 
• Wij hebben de nieuwe subsidieregeling Peuteropvang vastgesteld, zodat we voldoen aan de wettelijke verplichting om per 1 augustus 2020 16 uur in plaats van 10 uur voorschools educatief aanbod te doen aan de VVE-doelgroep. 
• Op 19 juni 2020 is de zwembad/sportcombinatie Aquapelle opgeleverd. Op 1 september 2020 is het gebouw officieel geopend.
• Het Isala Theater en andere culturele instellingen ervaren veel impact als gevolg van de coronacrisis. Wij doen voorstellen om geld te reserveren en mogelijk te besteden, op basis van de jaarrekeningen van deze instellingen. 

Jeugd

• Er is een regionale visie en een regionaal actieplan voor huiselijk geweld en kindermishandeling opgesteld. 
• Zowel de GR Jeugdhulp als het CJG prognosticeren meerkosten als gevolg van de coronacrisis. Dit betreft met name meerkosten in de bedrijfsvoering bij de eigen organisatie of bij zorgaanbieders, om de zorg te kunnen continueren.
• Het nieuwe kindercollege is half oktober begonnen. Drie nieuwe wethouders zijn gestart. De officiële beëdiging is uitgesteld i.v.m. de coronamaatregelen. De kinderburgemeester en vijf wethouders blijven vanwege de coronacrisis nog een jaar langer actief. 

Veiligheid

• Helaas blijkt het juridisch niet mogelijk om een verbod op naroepen en sissen op straat in de algemene plaatselijke verordening op te nemen, vanwege conflict met de vrijheid van meningsuiting. Daarom willen we vooralsnog ook geen app introduceren voor slachtoffers van straatintimidatie.
• Het cameratoezicht is uitgebreid met 1 camera met zicht op het tunneltje onder de Abram van Rijckevorselweg in 's- Gravenland.
• Er is nog onzekerheid over wie de kosten voor het tijdelijk noodziekenhuis in Ahoy moet betalen. Het risico voor ons is ongeveer N 450. 
• De Veiligheidsregio en onze eigen handhavers zijn verantwoordelijk hebben veel extra werk verzet vanwege onder andere het sluiten van de horeca, het toezien op de openbare ruimte en het extra dumpen van afval. 

Duurzaamheid

• Wij ontvangen subsidie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat voor geluidssanering van woningen aan de Bermweg.
• Wij zien in Capelle dat de coronacrisis zowel een positieve als een negatieve impact heeft op duurzaamheid: enerzijds gaan veel particulieren hun huis nu vergroenen, bijvoorbeeld met een groen dak of zonnepanelen, anderzijds stellen veel bedrijven investeringen uit vanwege onzekere marktontwikkelingen.

Bouwen en wonen

• Wij treffen voorbereidingen voor de waterbushalte op het Rivium.
• Wij presenteren bij deze Najaarsnota een nieuwe Actualisatie Grondexploitaties. 
• Vooralsnog zijn er geen signalen dat de coronacrisis van invloed is op de woningmarkt: de vraag naar woningen blijft onverminderd hoog. 

Werk, Economie en bedrijfsleven

• Uit onze tweede enquête onder ondernemers blijkt dat 44% de coronacrisis omschrijft als groot of zeer groot. 
• Wij werken aan een nieuwe Structuurvisie Detailhandel. 
• Vanwege de coronacrisis hebben wij ondersteuning geboden aan ondernemers.
• Door de coronacrisis zijn de Capelse ondernemersontbijten helaas niet doorgegaan. 

Buitenruimte, verkeer en vervoer

• Wij zijn een haalbaarheidsonderzoek gestart naar de mogelijkheid van het verplaatsen van de kinderboerderij naar het Schollebos.
• De coronacrisis heeft ook invloed op de IBOR-projecten, waar wij gemiddeld 2 maanden vertraging oplopen. 
• Wij waarderen de fietsroute Algerabrug - Capelsebrug op tot een 'snelle fietsroute'. 

Wanneer wij naar de doelstellingen op de programma's kijken, dan staan 8 doelen op "groen" (gerealiseerd), 12 op "oranje" (wordt niet in 2020 gerealiseerd), 3 op "rood" (wordt niet gerealiseerd) en 61 op "grijs" (loopt volgens planning of is doorlopend). 

2. Financieel perspectief 2020-2028

De onderstaande tabel laat de financiële resultaten zien: het saldo van baten en lasten. 

Uit de tabel blijkt dat er in 2021 en 2022 een negatief saldo is. Het jaar 2023 is een positieve uitzondering, wat deels veroorzaakt wordt door een gunstige algemene uitkering in dat jaar. Vanaf 2024 is er sprake van een licht positief saldo, met de kanttekening dat er een taakstelling nodig is om tot dit saldo te komen. 

Wijzigingsvoorstellen
De wijzigingsvoorstellen met de grootste financiële impact zijn:

• Algemene uitkering, compensatie corona: we ontvangen V 1.955 in 2020 en V 646 aan compensatie. Dit is deels bedoeld voor algemene compensatie en deels voor concrete nadelen bij de gemeente. Niettemin blijft de algemene uitkering een algemeen dekkingsmiddel en zijn gemeenten vrij in de besteding. 
• Algemene uitkering Septembercirculaire: de circulaire leidt tot nadelige resultaten. Dit is deels vanwege de ontwikkeling van het uitkeringsbestand, waarbij we rekenen met minder cliënten in de bijstand (zie verdere toelichting bij volgende bullit).
• Inkomensdeel Participatiewet: we verwachten een voordeel op de lasten voor bijstandsuitgaven. Het bijstandsbestand zal de komende jaren naar verwachting stijgen, ook als gevolg van de verwachte recessie. Tegelijkertijd is het aantal cliënten in 2019 en 2020 gedaald ten opzichte van de eerdere prognoses, waardoor we meerjarig lagere lasten voor bijstand verwachten.
• Volume stijging Wmo: dit betreft de onvermijdelijke volumestijging van de Wmo, als gevolg van vergrijzing en toenemende vraag naar Wmo-voorzieningen. Dit betreft een nadeel dat elk jaar met zo'n 4 ton oploopt tot 2,8 miljoen in het laatste jaar 2028.
• Het verhogen van de algemene taakstelling i.v.m. het proces kadernota kerntaken. Deze was bij de Begroting 2021 V 500 in 2024 t/m 2026, V 1.500 in 2027 en V 2.000 in 2028. Deze wordt nu V 2.750 in 2024 en 2025, V 3.000 in 2026, V 4.250 in 2027 en V 5.000 in 2028. 

Doorkijk 2025-2028
De meerjarenbegroting bestaat wettelijk uit vier jaar, maar er zijn ook diverse budgetten die een ontwikkeling laten zien die relevant is voor de periode erna. Daarom hebben wij een doorkijk gemaakt naar 2025 t/m 2028. Voor de meeste wijzigingsvoorstellen die structureel zijn, betekent dit dat de bedragen structureel zijn doorgetrokken naar 2025 en verder. Voor de algemene uitkering en het inkomensdeel Participatiewet is doorgerekend t/m 2025 en zijn de jaren 2026 en verder gelijk gesteld aan het jaar 2025. Voor volume stijging Wmo, voor rente en voor de budgetten van IBOR is voor alle jaren van 2025 t/m 2028 doorgerekend wat de effecten zijn. 

Risico’s
Wij zien dat de risico’s zijn toegenomen. Alertheid voor de komend de jaren is dan ook noodzakelijk. De risico’s zijn onder andere de dividend opbrengst Stedin vanaf 2023 en een mogelijke vraag voor kapitaalinjectie, de herverdeling van het gemeentefonds, de lange termijn gevolgen van de economie vanwege corona op de overheidsuitgaven en de onzekerheid of het kabinet met meer compensatie voor Jeugdzorg en Wmo komt. Het in de Begroting 2021 genoemde risico over asbestsanering panden SHO heeft zich helaas voorgedaan, waardoor we in deze Najaarsnota een wijzigingsvoorstel voor de begroting opnemen. Het risico van de Veiligheidsregio over de financiering van het tijdelijke noodziekenhuis in Ahoy is nog actueel. 

Accountantscontrole
De coronacrisis heeft ook impact op de accountantscontrole van het boekjaar 2020. Een bijzonder punt van aandacht dit jaar is hoe de accountant om moet gaan met doorbetalingen aan derde partijen. Net als andere gemeenten hebben wij subsidies en bijdragen doorbetaald, ook al moesten externe partijen hun activiteiten soms staken van de beperkingen van de coronacrisis. Hierdoor is de prestatie-levering niet altijd gerealiseerd en kan er strikt genomen sprake zijn van onrechtmatigheid. Accountants en vakgroepen zijn bezig met het maken van richtlijnen voor de accountantscontrole van 2020. Het is onzeker of dit effect gaat hebben op de hoeveelheid werkzaamheden van de accountant en de doorlooptijd van de controle. 

Onzekere noodzakelijke uitgaven door coronacrisis
Tussen het moment van vaststellen van de Najaarsnota 2020 door het college en het einde van het jaar kan het door de huidige pandemie gebeuren dat er kosten gemaakt moeten worden die niet voorzien (begroot) zijn. Bij overschrijding van de begroting kan er sprake zijn van een begrotingsonrechtmatigheid. Om deze reden is er, in afstemming met de accountant, een beslispunt geformuleerd waardoor het college gemandateerd wordt om over het boekjaar 2020 specifiek voor corona uitgaven wijzigingen op de begroting te mogen doorvoeren. Daarbij zal er altijd sprake zijn van actieve informatievoorziening aan uw raad door middel van een collegebrief.

3. EMU-saldo en financiële ratio’s
Het exploitatieresultaat wat hierboven is toegelicht, is niet het enige middel om de financiële gezondheid van gemeenten te beoordelen. Er zijn bijvoorbeeld ook posten die niet meegenomen worden in dit saldo, maar wel tot feitelijke kosten leiden, zoals uitgaven in voorzieningen of investeringskredieten. Sinds een aantal jaar is het daarom voor gemeenten verplicht om financiële kengetallen te berekenen. Ook berekenen wij het EMU-saldo, wat een inschatting geeft van alle verwachte kasstromen: alle feitelijke inkomsten en uitgaven. 

In de ontwikkeling van de financiële ratio's zien we de trend die we ook bij eerdere P&C-documenten zagen: de schuldquote neemt toe, de solvabiliteit neemt af en het EMU-saldo is negatief. Het jaarlijks volume van investeringskredieten is hoger dan de afschrijvingslasten en het resultaat is niet dusdanig positief om het verschil tussen beiden te dekken. Voor de korte termijn (2020 en 2021; precies verloop moet blijken) kunnen de inkomsten uit de Eneco-uitkering benut worden. Daarna zal er weer een beroep gedaan moeten worden op externe financiering.  

Wanneer we de trend vergelijken met de Voorjaarsnota 2020 en Begroting en 2021, zien we een bepaalde verslechtering. Dit is het gevolg van onder andere een aantal grote nadelen in deze Najaarsnota, zoals de volumestijging Wmo en de algemene uitkering. In het jaar 2020 zien we gunstigere cijfers, wat veroorzaakt wordt doordat begrote uitgaven aan investeringskredieten in van het jaar 2020 doorschuiven naar latere jaren. 

Netto schuldquote
De Netto schuldquote, gecorrigeerd voor doorverstrekte leningen, wordt berekend door de verschillende schuld-posten van de balans te delen door de baten. Deze quote laat de volgende ontwikkeling zien. In de meeste jaren komt deze zo'n 4 tot 9 % hoger uit dan bij de Begroting 2021. In 2020 komt deze lager uit dan bij de Voorjaarsnota 2020. De Netto schuldquote ontwikkelt zich de komende jaren van de "groene" zone naar de "oranje" zone (indicatie van de provincie Zuid-Holland). 

Solvabiliteit
De solvabiliteit, oftewel de verhouding “eigen vermogen / totaal vermogen”, ontwikkelt zich 1 à 2% lager dan in eerdere P&C-documenten, behalve in het jaar 2020. De solvabiliteit blijft meerjarig in de "oranje" zone (indicatie van provincie Zuid-Holland). 

EMU-saldo
Het EMU-saldo ontwikkelt zich als volgt. 

Het EMU-saldo geeft een indicatie van de feitelijke geldstromen van de gemeente. Volgens de Septembercirculaire 2020 zou deze niet nadeliger moeten zijn dan N 7.518, oftewel ons Capelse aandeel in het totale begrotingstekort van Nederland. Dit is echter geen harde norm, maar een indicatie. Uit de tabel en grafiek blijkt dat wij hier niet aan voldoen, behalve in de laatste jaren 2027 en 2028. Een EMU-saldo van 0 is overigens de theoretisch beste situatie, als uitgaven en inkomsten aan elkaar gelijk zijn.

Debt Service Coverage Ratio
De Debt Service Coverage Ratio ontwikkelt zich als volgt.

De Debt Service Coverage Ratio (DSCR) geeft een beeld van de plek die rente en aflossingen innemen in de begroting. De DSCR wordt als volgt berekend: (resultaat + afschrijving en rente) / (rente + aflossingen). Wanneer rente of aflossingen een relatief groot deel van de kasstromen uit maken, daalt deze waarde onder 1. Bij voorkeur is deze ratio boven de 1. In het jaar 2021 is dat niet het geval, wat vooral veroorzaakt wordt door het negatieve resultaat in dat jaar. Meerjarig is de ratio wel boven 1. 

Advies raadwerkgroep Structurele Investeringsruimte (SIR)
In april 2019 en mei 2020 heeft de raadswerkgroep SIR een aantal bijeenkomsten gehad. Hieronder geven wij aan hoe wij met het advies van de werkgroep om zijn gegaan.

Samengevat: voor de benodigde extra inkomsten kijken wij naar de rijksoverheid en sluiten wij aan bij het protest van andere gemeenten. Het gemeentefonds wordt ook herverdeeld over gemeenten en dit kan tot wijzigingen van onze inkomsten leiden. Verder hebben wij een taakstelling opgenomen op basis van het proces om de Kadernota kerntaken te actualiseren. Wij blijven in gesprek met de raadswerkgroep en doen ons best om in de toekomst aan alle adviezen te voldoen.

4. Vervolgprocedure
U behandelt de Najaarsnota 2020 op 30 november/1 december 2020 in de commissies en op 14/15 december 2020 in de raad. 

5. Informatie en vragen
U kunt beleidsinhoudelijke en financieel-technische vragen stellen bij de afdeling Financiën via p&c@capelleaandenijssel.nl.

Wij vertrouwen erop u hiermee voldoende te hebben geïnformeerd.

Hoogachtend,

Het college van burgemeester en wethouders van Capelle aan den IJssel,

De secretaris                                     De burgemeester

w.g.                                                    w.g.

Drs. A. de Baat                                  mr. P. Oskam